Pomidorning
asl vatani Meksika bol`ib, keyinchalik Peru, Chilida ham yetishtira
boshlangan. Hindular orasida mazasi, shakli, rang tusiga qarab "tomat"
nomi bilan mashxur bo`lgan bu mevaga keyinroq sayyohlar qiziqib qolib,
o`z vatanlariga olib ketishgan va urug`idan ko`paytirib, dastlab
honadonlarda, hovlilarda hushmanzara gul sifatida tuvaklarda o`stirib,
parvarish qilishgan.
Odatda aksariyat chiroyli o`simliklar zaharli bo`lishadi, shu bois
odamlar pomidorni ham zaharli deb o`ylab, asrlar davomida ta'mini tatib
ko`rishga ham qo`rqishgan. XVI asrda Evropa mamlakatlarida
pomidor mazasini ta'tib ko`rib, ilk ijobiy bahoni bergan italiyalik
biolog olimlar, bu ajoyib mevaga "pomidor" - "oltin olma" nomini
berishdi. Aynan ular bu mevani qalampir, piyoz, sarimsoq, yeyishni udum
qilish bilan birga turli taomlarga qo`shimcha sifatida istemol qilishni
yo`lga qo`yishgan. O`rta
Osiyoga esa ilk bor pomidor o`z davrining yirik ishbilarmonlari
Afzalxo`jaboy, Muhammadsiddiqboy va Saidazimboylar tomonida olib
kelingan. Ular xorijga chiqqanlarida pomidor, baqlajon, bulg`or
qalampiri kabi maxsulotlarning ta'mini ko`rib, ulardan tayyorlangan
taomlarni tanovul qilgach, XIX asr boshlarida yurtimizga keltirishgan.
Keyinchalik bu maxsulotlar yurtimizga keng miqyosda yetishtiriladigan
bo`ldi. O`zbek seleksionerlari bu borada katta izlanishlar olib borib,
pomidorning kasalikka chidamli, serhosil, horijga eksport qilishga
mo`ljallanga navlari yetishtirdilar. Ayniqsa "Mayoq", "To`ng`ich", "Mo`jiza0670", "Sovg`a", "Yusupov" kabi pomidor navlari tezpishar, mazali, sergo`sht, sersharbat ekani bilan haridorgirdir. Olimlarning
ilmiy tekshirishlariga ko`ra, pomidorning tarkibida miya faoliyatini
yaxshilovchi - yod, fosfor, qon tomirlari devorlarini mustaxkamlovchi,
insult, infarktning oldini oluvchi - PP, immunitetni ko`taruvchi,
kasallik oldini oluvchi - C vitamini yurakka madad beruvchi - kaliy,
suyak to`qimalarini mustaxkamlovchi - kalsiy, ishtaxani ochuvchi - B6
vitaminlari bor. Shuningdek, bu ajoyib meva tarkibidaorganik kislotalar,
limon kislotasi, temir tuzlari, mikroelementlardan - titan, xrom,
stronsiy, melibdonlar borki, ular semizlarni ozdirish, jigar, buyrak
kasalliklarini davolovchi hususiyatlarga ega. Ammo bod kasaligi bilan
og`riganlarga pomidor istemol qilish tavsiya etilmaydi.
|